De pedagogische basis kan omschreven worden als dat deel van de sociale basis dat gericht is op de ondersteuning bij opgroeien en opvoeden. ‘De sociale basis’ is een beleidsconcept dat in 2017 geïntroduceerd is door de Werkplaatsen Sociaal Domein en vervolgens overgenomen is door het ministerie van VWS, gemeenten en landelijke kennisinstituten (Veldboer et al., 2022). Het beleidsconcept ‘sociale basis’ is dus relatief jong, maar in de beleidsstamboom is het de directe erfgenaam van een begrip dat al heel lang meegaat: de sociale infrastructuur. Definities van ‘sociale basis’ zijn vaak exact hetzelfde en bevatten dezelfde inhoudelijke componenten als die van ‘sociale infrastructuur’ (voor een uitwerking zie Engbersen & Sprinkhuizen, 1998). De winst van het nieuwe begrip lijkt vooral te zitten in de connotatieve laag: het richt de aandacht meer op mensen en minder op de harde infrastructuur, én het richt de aandacht op het belang van een fundament, een basis (Veldboer et al., 2022). De pedagogische basis omvat het geheel aan organisaties en voorzieningen in de directe omgeving van jeugdigen en (mede)opvoeders, zoals de kinderopvang, sportclub of bibliotheek (Kesselring & Wijsbroek, 2022).
Een stevige pedagogische basis stimuleert de ontwikkeling van kinderen en jongeren en ondersteunt (mede)opvoeders bij het opvoeden. Het draagt bij aan het gezond, veilig en kansrijk opgroeien en helpt bij het omgaan met alledaagse problemen (Hoex et al., 2022). In een goed functionerende pedagogische basis (De Winter, 2008):
- beschikken jeugdigen en (mede)opvoeders over voldoende hulpbronnen (sociaal kapitaal);
- zijn relaties tussen jeugdigen, opvoeders en formele en informele medeopvoeders pedagogisch betekenisvol.
Deze benadering is gericht op een gedeeld eigenaarschap en het versterken van de gezamenlijke verantwoordelijkheden rondom het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren (Kesselring, 2016). Vanuit een stevige pedagogische basis bouwen jeugdigen kennis en ervaring op over zichzelf en de gemeenschappen waarin ze opgroeien. Met hun kennis en ervaring maken jongeren hun eigen keuzes in het omgaan met hun omgeving. De rol van (mede)opvoeders is daarbij en daarin ontzettend belangrijk. Welke opvoedingsstrategie kiezen zij? Hoe leren ze het kind om te gaan met uitdagingen en problemen in diverse sociale relaties en leefomgevingen? Deze keuzes van (mede)opvoeders zijn samen met hun opvoedstijl en hun eigen welbevinden van invloed op de ontwikkeling van kinderen (De Winter, 2008; Kesselring, 2016).
