Normaliseren, ontzorgen en demedicaliseren: deze drie begrippen vormen samen een van de vijf transformatiedoelen in de Jeugdwet (2014). Normaliseren is gericht op het voorkomen van het onnodig problematiseren en medicaliseren van opvoedvragen (Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2012). Ontzorgen verwijst naar het versterken van de kracht van jeugdigen en (mede)opvoeders en het activeren en benutten van hun sociale netwerken, zodat minder professionele zorg nodig is die opvoedtaken overneemt van (mede)opvoeders (Kesselring, 2018). Demedicaliseren verwijst naar het voorkomen dat professionals opvoed- en opgroeivragen op een medische manier ‘behandelen’, omdat deze dat niet nodig hebben. Dit kan onnodige kosten en risico’s van diagnostiek en behandeling voorkomen.
Dit transformatiedoel wordt uitgelegd als het tegengaan van onnodig problematiseren en etiketteren van gedrag van jeugdigen en gezinnen. Normaliseren, ontzorgen en demedicaliseren kan bijdragen aan het voorkomen van onnodig jeugdhulpgebruik in het gehele brede jeugddomein: van pedagogische basis, preventie, basis- en specialistische jeugdhulp tot jeugdbescherming en jeugdreclassering (Wesseling, 2021). De huidige Jeugdwet schrijft voor dat dit verwezenlijkt kan worden door ‘onder meer het opvoedkundig klimaat te versterken in gezinnen, wijken, scholen en in voorzieningen als kinderopvang en peuterspeelzalen’ (Overheid.nl, 2014). Daarbij moeten we uitgaan van de intrinsieke waarde van het versterken van het pedagogisch klimaat of de pedagogische basis, niet alleen als voorwaarde voor het terugdringen van onnodig jeugdhulpgebruik. Binnen dat pedagogisch klimaat is diversiteit de norm. We zien en waarderen jeugdigen met al hun eigenschappen en reduceren hen niet tot ‘problematische’ kenmerken (Spijk-de Jonge et al., 2022).
In iedere sector kan normaliseren weer een andere invalshoek hebben. Normaliseren vanuit de bredere maatschappelijke context gaat om het realiseren van een inclusieve samenleving waarin alle kinderen en jongeren mee kunnen doen en waarin ze zich gezien en gehoord voelen (Jurrius, 2023). Vanuit het onderwijs zou normaliseren kunnen betekenen dat we aandacht schenken aan goed lees- en rekenonderwijs, lessen in filosofie of vormen van maatschappijkunde, in plaats van lessen gericht op het individu. Hiermee leren kinderen en jongeren de wereld te begrijpen en zich er kritisch toe te verhouden (Wienen, 2021). Normaliseren vanuit de jeugdgezondheidszorg en jeugdhulp zou kunnen betekenen dat binnen en tussen deze domeinen de dialoog wordt gevoerd over de risico’s waarop het signaleren is gericht en welke afwijkingen van gemiddelden als ‘normaal’ worden geaccepteerd (Gilsing, 2019).
